Uzmanlar güneş kremi kullanmanın sağlığımız için yapabileceğimiz en iyi şeylerden biri olduğunu söylüyor.
Cilt kanserinin en ölümcül türü olan melanoma vakalarının yüzde 80’inden fazlası güneş yanığından kaynaklanıyor ve bu sayı her geçen yıl artıyor.
Dünya genelinde her yıl tahminen 1,5 milyon yeni cilt kanseri vakası görülüyor ve bu oranın 2040 yılına kadar yüzde 50 oranında artması bekleniyor.
Bu çarpıcı gerçeklere ve güneşe maruz kalmanın riskleri hakkında tekrarlanan halk sağlığı uyarılarına rağmen, güneş kreminin nasıl ve ne zaman uygulanacağı konusunda halen çok fazla kafa karışıklığı var.
Cildimizi neden güneşten korumamız gerekiyor?
Californiya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde profesör olan Richard Gallo, güneşe maruz kaldığımızda UV radyasyonunun cilt hücrelerimizde bulunan DNA, protein ve diğer moleküllere zarar verdiğini söylüyor.
Düşük miktarlarda, güneş ışığından gelen UV radyasyonuna maruz kalmak cilt hücrelerimizin D vitamini üretmesine yardımcı oluyor.
Ancak Gallo, cildimizin daha fazla güneş ışığına maruz kaldıkça melanin üretimi yoluyla bronzlaşarak kendini korumaya çalıştığını söylüyor.
“Eğer çok fazla maruz kalırsak cilt kendini koruyamaz ve yanık oluşur.”
Gallo, bunun hücrelerimizde DNA hasarına yol açabileceğini, bunun da erken yaşlanmaya neden olabileceğini ve cilt kanseri gelişme riskini artırabileceğini söylüyor.
UV radyasyonuna maruz kalmak, en yaygın cilt kanseri türlerinin öncelikli nedeni.
“Düşük SPF’li (güneş koruyucu faktörü) güneş kremi güneşten gelen radyasyona maruz kalmayı biraz azaltır, ancak çoğu durumda bu, tüm zararlı etkilerin hala ortaya çıkmasına izin verir” diyen Gallo, güneşten gelen radyasyonun düşük dozlarda bile potansiyel bir kanserojen olduğunu söylüyor.
SPF nedir, ne kadarı gerekli?
SPF, güneş koruma faktörü anlamına geliyor ve güneş kremi şişelerinin üzerindeki sayı, kremin etkisiz hale gelmeden önce güneşten ne kadar UV radyasyona karşı koruma sağladığını gösteriyor.
Dolayısıyla SPF ne kadar yüksekse cildiniz o kadar korunmuş oluyor.
Ancak SPF yalnızca UVB ışınlarından korunma düzeyini gösteriyor. UVA radyasyonuna karşı koruma miktarı ayrı bir derecelendirme ile belirtiliyor.
Maruz kaldığımız UV radyasyon miktarı gün boyunca değişiyor. Güneş ışınları güçlendikçe daha fazla güneş enerjisine maruz kalıyoruz. Güneş ışınlarının en güçlü olduğu saatler sabah 10.00 ile öğleden sonra 16.00 arası.
Güneş kremi nasıl kullanılmalı?
2018 yılında yapılan bir çalışma, güneş kremi sürüldükten sonra UV korumasının bir kısmının hemen devreye girdiğini, ancak bunun stabil hale gelmesinin yaklaşık 10 dakika sürdüğünü tespit etmişti.
Bununla birlikte, uzmanlar genellikle güneş kreminin cilde absorbe edilmesine zaman tanımak için güneşe çıkmadan 20-30 dakika önce sürülmesini öneriyor.
Araştırmalar çoğu insanın güneş kremini yeterince sürmediğini gösterdiğinden, iki kez uygulamak akıllıca olabilir.
Bilim insanları ayrıca terledikten, suya girdikten ya da cildimiz giysilere veya kuma sürtündükten sonra güneş kreminin yeniden uygulanmasını tavsiye ediyor.
Leeds Üniversitesi’nde sürdürülebilir malzemeler profesörü olan Richard Blackburn, güneş kremini nemlendirici gibi diğer cilt ürünleriyle karıştırmamanın da önemli olduğunu söylüyor.
Bunun nedeni, güneş kremlerinin içinde bulunan çinko oksit gibi metal nanoparçacıkların nemlendirici gibi ürünlerdeki diğer bileşenlerle reaksiyona girdiğinde daha az etkili olması.
Blackburn, Nisan ile Eylül arasında her gün güneş kremi sürmeyi tavsiye ediyor.
Camdan yanmak mümkün mü?
Californiya Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Gallo, camın güneşten gelen en tehlikeli radyasyonu (UVB ışınları) filtrelediğini, ancak yine de düşük düzeyde hasara neden olan radyasyonu engellemediğini söylüyor.
Gallo’ya göre cam bir pencereden bile olsa güneşe tekrar tekrar maruz kalmak cilde zarar verebilir.
Yaşlandıkça ciltte meydana gelen gözle görülür değişikliklerin yüzde 90’ından sorumlu olduğu düşünülen UVA’ya maruz kalma da camdan gerçekleşebilir.
Güneş kremlerinin son kullanım tarihi var mı?
Uzmanlar, güneş kremlerinin zamanla daha az etkili hale geldiğini, ancak genellikle satın aldığınız tarihten itibaren üç yıla kadar etkili olacağını söylüyor.
Emin değilseniz, güneş kreminin kıvamında ve renginde belirgin bir değişiklik olup olmadığını kontrol etmeniz öneriliyor.
Şişeyi doğrudan güneş ışığından veya araba gibi sıcak ortamlardan uzak tutmak da bileşenlerin daha hızlı bozulmasını önlemeye yardımcı olur.
Güneş kremi D vitamini üretimini engeller mi?
D vitamini, güçlü kemiklerin korunmasına yardımcı olmak ve bağışıklık sistemimizi korumak için kalsiyum emiliminde önemli bir rol oynuyor.
Güneş kremi kullanmanın D vitamini emilimini engelleyebileceğine dair bazı endişeler var, ancak şimdiye kadar bu konuda yapılan araştırmaları inceleyen bir çalışma, güneş kreminin vücudumuzun ne kadar D vitamini alabildiğini etkileme riskinin oldukça düşük olduğunu tespit etti.
Güneş kremi toksin içeriyor mu?
Güneş kremlerinin vücudumuzda birikerek zarar verebilecek bileşenler içerdiğine dair de bazı endişeler var.
Gallo, güneş kremleriyle ilgili en büyük endişenin, belirli bir güneş kreminin bileşenlerinden herhangi birine karşı hassas veya alerjik olmanız olduğunu, çünkü bunun kızarıklığa neden olabileceğini söylüyor.
Gallo, “Güneş kremlerindeki toksinlerle ilgili efsaneler sansasyonel bir abartı ve güneş radyasyonunun kendisinin toksik etkileriyle kıyaslanamaz” diyor ve devam ediyor:
“Güneş kremleri belirtildiği şekilde kullanıldığında güvenlidir ve cilt kanserine yakalanmaktan çok daha iyidir.”
Çocuklara ne kadar güneş kremi sürülmeli?
Küçük çocukların cildi UV radyasyonuna karşı yetişkinlerden daha hassas. Bu yüzden güneşten korunmaları özellikle önemli.
Uzmanlara göre altı aylıktan küçük bebeklere güneş kremi sürülmemeli ve bu çocuklar doğrudan güneşe maruz bırakılmamalı.
İki yaşındakilere iki çay kaşığı, beş yaşındakilere üç çay kaşığı, dokuz yaşındakilere dört çay kaşığı ve 13 yaşındakilere beş çay kaşığı güneş kremi sürülmesi öneriliyor.
Daha büyük çocuklar için bilim insanları güneş kreminin her iki saatte bir yeniden uygulanmasını tavsiye ediyor.
Ne tür güneş kremleri kullanılmalı?
Uzmanlara göre etiketinde “geniş spektrumlu” yazan, yani hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruma sağlayan yüksek SPF’li güneş kremi kullanmak önemli.
Bir güneş kreminin UVA koruma seviyesini belirtmenin iki yolu var ve hangisinin kullanıldığı yaşadığınız yere bağlı.
Bunlardan biri, dereceyi değerlendirmek için kullanılan yönteme bağlı olarak güneş kremlerinin üzerinde UVA-PF veya PPD olarak etiketlenen Koruma Derecesi (PA) sistemi.
Bu sistemde en yüksek koruma seviyesi PA****. Bu krem, hiç krem kullanılmamasıyla kıyaslandığında 16 kat daha fazla koruma sağlıyor.
Daha az sayıda yıldız daha düşük koruma seviyesini gösteriyor. Bu derecelendirme sistemi genellikle ABD ve Japonya’da satılan güneş kremlerinde kullanılıyor.
Güneş kreminin sağladığı UVA koruma seviyesini değerlendirmenin bir başka yaygın yöntemi de UVA yıldız derecelendirmesi. Bu sistemde “UVA” kelimesini içeren dairesel bir sembol ile ardından beşe kadar yükselen (en yüksek koruma seviyesi) yıldız sistemi kullanılıyor.
UVA yıldız derecesi, UVB koruma miktarıyla orantılı olarak UVA’ya karşı koruma seviyesini gösteriyor. Bu nedenle UVA derecesi beş olan SPF50 güneş kremi, aynı UVA derecesine sahip SPF30 güneş kreminden daha fazla korumaya sahip. Bu yöntem İngiltere ve Avrupa’da oldukça yaygın ve Türkiye’de de kullanılıyor.
Blackburn, beş yıldız dereceli en az 30 SPF güneş kremi kullanılmasını ve cildin giysilerle de örtülmesini öneriyor.
Cilt kanseri yardım kuruluşları, yılın her günü dışarı çıkarken açıkta kalan tüm cilde güneş kremi sürülmesini tavsiye ediyor.
